- De Tweede Kamer wil flink wat aanpassen aan de begroting die het demissionaire kabinet op Prinsjesdag heeft ingediend.
- Zo moet de verhoging van de brandstofaccijnzen teruggedraaid, wordt er 420 miljoen euro uitgetrokken voor het ov en moet de energiebelasting omlaag.
- Premier Mark Rutte noemt het een wirwar aan plannen en ontraadt ‘in principe’ alle moties.
- Lees ook: Meerderheid Tweede Kamer wil verhoging accijns op benzine en diesel per 1 januari 2024 niet laten doorgaan – dat kost wel €1,2 miljard
Nu het kabinet demissionair is neemt de Tweede Kamer het initiatief om nog flink wat aanpassingen te doen aan de op Prinsjesdag ingediende begroting voor volgend jaar.
Zonder coalitiedwang weet de Kamer tijdens de Algemene Politieke Beschouwingen met wisselende meerderheden potjes te vinden om de verhoging van de brandstofaccijnzen per 1 januari te schrappen, om te voorkomen dat trein- en buskaartjes duurder worden, om de energiebelasting te verlagen en om het minimumloon te verhogen.
Demissionair premier Mark Rutte noemde de begrotingsplannen van het gevallen kabinet op Prinsjesdag een “goed pakket” en vindt dat de Kamer nu met een wirwar aan plannen komt die hij ‘in principe’ ontraadt. Hij waarschuwde eerder al voor onvoorziene gevolgen van grote aanpassingen.
De Tweede Kamer is het donderdag eens geworden over de volgende verbouwingen van de dinsdag door het demissionaire kabinet ingediende begroting.
1. Openbaar vervoer: €420 miljoen
De Tweede Kamer wil voorkomen dat de prijzen van trein- en buskaartjes volgend jaar fors omhooggaan. Daarvoor moet 420 miljoen euro worden uitgetrokken, vindt ChristenUnie-leider Mirjam Bikker. Haar voorstel krijgt steun van in ieder geval GroenLinks-PvdA, CDA, D66, Volt, SGP, SP, VVD, BBB en PVV.
Het grootste deel van dit bedrag (300 miljoen euro) gaat naar het regionaal openbaar vervoer. Dat geld is niet alleen bedoeld om de voorspelde prijsstijgingen af te wenden, maar ook de beschikbaarheid van bijvoorbeeld streekbussen “structureel te verbeteren”. Met de resterende 120 miljoen euro wil de Kamer voorkomen dat NS de prijzen van treinkaartjes moet verhogen.
"Als we willen bouwen aan zorgzame gemeenschappen, dan vraagt dat om een betere verbinding", zegt Bikker. "Wij investeren in betaalbare bereikbaarheid door ons hele land. Want als je het ziekenhuis, school of de winkel niet kunt bereiken of betalen dan verkruimelt de gemeenschap."
Het extra geld is "hard nodig" voor een bereikbaar en betaalbaar openbaar vervoer en om verdere verschraling te voorkomen, vindt fractievoorzitter Jesse Klaver van GroenLinks-PvdA. "Want ook als een bus niet vol zit, is het van grote waarde dat hij blijft rijden."
De maatregelen worden betaald uit een aantal bestaande potjes. Het gaat om geld dat om uiteenlopende redenen nu nog niet aan andere zaken kan worden uitgegeven.
2. Brandstofaccijnzen en energiebelasting
De Tweede Kamer wil de brandstofaccijnzen volgend jaar niet verhogen. De huidige korting, die per 1 januari zou vervallen, blijft een jaar langer bestaan. Ook gaat de gebruikelijke jaarlijkse verhoging eenmalig niet door. Een voorstel daartoe van VVD-fractieleider Sophie Hermans krijgt steun van SP, ChristenUnie, DENK, PVV, JA21, BBB, SGP, Groep-Van Haga en de eenpitters Pieter Omtzigt en Liane den Haan.
Deze partijen willen ook de energierekening voor huishoudens verlagen door een structurele verlaging van de energiebelasting met 200 miljoen euro. Met deze maatregelen worden zowel mensen met een laag inkomen als middengroepen geholpen, betogen zij.
Voor de financiering van deze ingrepen - de accijnsmaatregel kost naar schatting 1,2 miljard euro - willen de partijen geld bijeenleggen dat op de plank blijft liggen bij diverse ministeries. De begrotingen van Sociale Zaken en Volksgezondheid blijven daarbij buiten schot. Ook eventuele extra aardgasbaten moeten ervoor worden benut.
Mocht dat onvoldoende opleveren, dan willen de partijen een greep doen in het Nationaal Groeifonds. Dat is eigenlijk bedoeld om innovatieve bedrijven te helpen met investeringen die zij anders niet gefinancierd kunnen krijgen, en die bijdragen aan het toekomstig verdienvermogen van de economie.
3. Minimumloon en kinderopvangtoeslag omhoog
De Tweede Kamer wil het minimumloon volgend jaar met 1,7 procent extra verhogen. Ook uitkeringen als de AOW stijgen mee. Daarnaast gaat de kinderopvangtoeslag omhoog, zodat ouders zelf minder geld bij hoeven te leggen. Alles bij elkaar kosten de maatregelen 2 miljard euro extra. De rekening daarvoor wordt met name neergelegd bij het bedrijfsleven.
Dit voorstel van GroenLinks-PvdA krijgt steun van in ieder geval ChristenUnie, D66, PVV, PvdD, Volt, DENK, BIJ1, en de onafhankelijke Kamerleden Liane den Haan en Nilüfer Gündoğan. De partijen willen met deze maatregelen zowel gezinnen op het sociaal minimum als middeninkomens te hulp schieten.
Bedrijven gaan belasting betalen als zij van hun winst eigen aandelen inkopen. Dat levert volgens de partijen 1,2 miljard euro op. Daarnaast wordt de bankenbelasting dusdanig verhoogd dat die 350 miljoen euro extra opbrengt. Ook inkomsten uit vermogen en deelnemingen in bedrijven worden zwaarder belast, wat nog eens 450 miljoen euro in het laatje moet brengen.
"Vandaag laat de Tweede Kamer zien dat we in staat zijn om ondanks alle verschillen de handen op elkaar kunnen krijgen en iets kunnen regelen voor alle mensen die al tijden moeite hebben om rond te komen", zegt fractievoorzitter Jesse Klaver van GroenLinks-PvdA. "Zodat het weer iets makkelijk wordt om de boodschappen en de huur te betalen. "
Mensen die werken, moeten daarvan kunnen rondkomen, vindt ChristenUnie-leider Mirjam Bikker. "Daarom zetten we vandaag een eerste stap in het verhogen van het minimumloon. Want rust in het huishoudboekje betekent rust aan de keukentafel."
Rutte ontraadt alle moties van de Tweede Kamer
De Kamer komt met dusdanig ambitieuze plannen om de begroting te vertimmeren dat het kabinet de effecten ervan nog niet kan overzien, zeker niet als er meerdere voorstellen worden aangenomen.
Demissionair premier Mark Rutte kondigde in het debat over de begrotingsplannen voor volgend jaar aan dat alle moties (voorstellen die Kamerfracties doen) in principe worden 'ontraden'.
Plannen die niet voorzien zijn van een financieringsvoorstel, worden "dubbel ontraden", grapte de premier.
Pas als het kabinet een duidelijker beeld heeft over de gevolgen, gaan ministers nader in op de uitvoering van de plannen.
De Kamer kwam in het debat met een grote lijst aan eisen. Een meerderheid schaart zich achter verhoging van het minimumloon en de kinderopvangtoeslag, het tegenhouden van de geplande verhoging van brandstofaccijnzen en een flinke investering in het ov om te voorkomen dat trein- en buskaartjes duurder worden.
De plannen zijn het gevolg van politieke keuzes: waar komt de meeste steun terecht. Dat geldt nog sterker voor de manier waarop de voorstellen worden betaald. Waar de ene partij gereserveerd geld voor andere plannen wil inzetten, zien andere fracties meer in het verhogen van de lasten voor bedrijven. "Als wij nu kijken naar alle dekkingen, zie je eigenlijk dat het ontzettend lastig is om daar nu de samenhang in te zien. Dat betreft ook de impact op lange termijn", zei Rutte.
De komende tijd worden een aantal begrotingen nog nader behandeld in de Tweede Kamer. De Kamerfracties moeten hun voorstellen ook nog in wetsaanpassingen gieten. Daarover praten de partijen dan ook nog met de verantwoordelijke ministers over de uitvoering en de manier waarop de plannen in de wet terechtkomen.